سد مسجد سلیمان

تاریخچه

سابقه مطالعات مقدماتی در خصوص حوضه آبریز کارون، به مطالعات شرکت مهندسین مشاور هارزا در دهه چهل و پنجاه شمسی باز می‌گردد. در این قالب، مطالعات امکان‌سنجی سد مسجدسلیمان صورت گرفت و احداث سد جریانی با نام کارون٤ در محلی به نام گدارلندر پیشنهاد شد. پس از انقلاب اسلامی، شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس با مشارکت شرکت ایکرز کانادا، مطالعاتی در مورد آن انجام داد. در نهایت طی سال‌های ١٣٦٠ تا ١٣٦٥ شرکت خدمات مهندسی برق مشانیر از ایران با مشارکت شرکت لامایر آلمان مطالعات تکمیلی را انجام داده و محور فعلی سد مسجد سلیمان را به عنوان محور نهایی پیشنهاد نمودند.
اجرای سیستم انحراف آب در سال ١٣٧٠ آغاز شد و در پایان سال ١٣٧٣ به اتمام رسید و در تاریخ ٢٨ تیر ١٣٧٤، آب رودخانه به تونل‌های انحراف هدایت شد. در پایان پاییز ١٣٧٤ با تکمیل فرازبند، عمل احداث سیستم انحراف آب خاتمه یافت و به این ترتیب اجرای مناسب سد در محیط خشک مقدور گردید. پس از آن تجهیزات کارگاه و همزمان با آن بررسی‌های تکمیلی در خصوص معادن قرضه صورت گرفت. سپس حفاری و تحکیم پی سد، تونل‌ها و مغارهای نیروگاه آغاز شد. اجرای بدنه سد و تزریق پی از ترازهای پایین‌تر به بالاتر و اجرای سرریز از ترازهای بالاتر به پایین‌تر انجام شد. به این ترتیب، عمده عملیات ساختمانی طرح عملاً در پایان سال ١٣٧٩ خاتمه یافت و امکان آبگیری سد در آذرماه همان سال فراهم شد. ساخت و اجرای سازه‌های هیدرولیکی فولادی سد از سال ١٣٧٥ آغاز شد و مطابق برنامه در سال١٣٨٠ خاتمه یافت. از پاییز سال ١٣٧٥ تجهیزات نیروگاه اصلی سد و به موازات آن احداث ساختمان نیروگاه و کلیدخانه آغاز شد. پس از ساخت و نصب تجهیزات چهار واحد نیروگاه، عملیات راه‌اندازی  آزمایشی واحدهای نیروگاهی به ترتیب در ماه‌های مهر و بهمن سال 1381 و تیر و آذر سال 1382 با موفقیت به پایان رسید. عملیات ساختمانی طرح توسعه نیروگاه در اواخر سال 1377 آغاز گردید و پس از اتمام حفاری در مهر ماه سال 1382، هم‌اکنون عملیات بتن‌ریزی آبراهه و مغار نیروگاه به پایان رسیده است. عملیات نصب تجهیزات هیدرومکانیک از خرداد ماه و عملیات نصب تجهیزات توربین از مهرماه 1382 آغاز گردیده و پیش‌بینی می‌شود عملیات راه‌اندازی آزمایشی هزارمگاوات دوم نیروگاه در سال 1386 به پایان برسد.

موقعیت و جانمایی

این طرح در استان خوزستان و در 160 کیلومتری شمال شرق اهواز و 25.5 کیلومتری شمال شرقی شهر مسجد سلیمان واقع شده است. سد مسجد سلیمان بر روی رودخانه کارون در 26 کیلومتری پایین‌دست سد شهید عباسپور(کارون1) احداث گردیده است.

مشخصات رودخانه

رودخانه کارون پرآب‌ترین و پس از کرخه طویل‌ترین رود ایران است. طول رودخانه کارون 950 کیلومتر و جهت آن عمدتا شمال‌غربی- جنوب شرقی می‌باشد. این رودخانه از رشته کوه‌های زاگرس سرچشمه گرفته و در منطقه‌ای به‌نام گتوند وارد دشت خوزستان می‌شود. شاخه مهم کارون رود دز می‌باشد که در شمال اهواز به رودخانه ملحق می‌شود. رود کارون در مرز ایران و عراق به اروند پیوسته و روانه خلیج‌فارس می‌گردد. این رودخانه از نظر حجم آبدهی نیز بزرگترین رودخانه ایران محسوب می‌شود.

مشخصات حوضه آبریز

وسعت حوضه آبریز رودخانه کارون حدودا 60000 کیلومتر مربع می‌باشد. وسعت این حوضه آبریز تا محل سد مسجدسلیمان 27000 کیلومتر مربع است. متوسط آبدهی دراز مدت سالیانه رودخانه کارون در محل احداث سد معادل 362 مترمکعب در ثانیه برآورد شده است. مطابق محاسبات صورت گرفته، آورد سیل 10000 ساله در این حوضه 11400 مترمکعب بر ثانیه و آورد حداکثر سیلاب محتمل 21700 (PMF) مترمکعب برثانیه پیش‌بینی شده است.

ویژگی ها

• یکی از بلندترین سدهای خاکی ایران با ارتفاع 177 متر از پی
• جذب سرمایه خارجی و استفاده از وام کم بهره موسسه JBIC ژاپن
• دارا بودن بلندترین دریچه‌های قطاعی سرریز در جهان
• دارا بودن بزرگترین سرریز در کشور با ظرفیت تخلیه 21700 مترمکعب در ثانیه
• استفاده از پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌های روز در صنعت برق