تاریخچه سازمان آب و برق خوزستان
استان خوزستان در جنوب غربی ایران با مساحتی بالغ بر 64746 کیلومتر مربع واقع شده است که علاوه بر برخورداری از ذخایر نفت و گاز در حدود یک سوم از آبهای سطحی کشور را به خود اختصاص داده است. پنج رودخانه بزرگ و پرآب ایران کارون، دز، کرخه، جراحی و هندیجان در آن جاری میباشد که با عنایت به شرایط اقلیمی و امکان فعالیتهای کشاورزی در طول سال و راه داشتن به دریای آزاد و همچنین دسترسی آسان و سریع به بازارهای مصرف داخلی و خارجی به موجب برخورداری از کلیه امکانات ارتباطی هوایی، دریایی، ریلی و زمینی در سطح جهانی ممتاز و کم نظیر میباشد. در این استان نزدیک به 3/3 میلیون هکتار از اراضی مستعد کشاورزی وجود دارد که در حال حاضر حدوداً بیش از یک میلیون هکتار از آن مورد بهرهبرداری قرارگرفته است. همچنین این استان سهم بسزایی در تولید انرژی برق آبی کشور بر عهده دارد اما آنچه که مسلم است وجود پتانسیلهای فراوان آب، خاک و انرژی در این استان است که بسترهای خدادادی و اولیه برای پیشرفت و آبادانی است.
به دلیل وجود منابع عظیم آب و خاک در استان خوزستان و ضرورت بهرهبرداری از آنها در سال 1335 سازمان برنامه و بودجه موظف گردید به منظور شناخت پتانسیلهای آبی و خاکی در منطقه، مطالعات لازم را از طریق مشاورین خارجی انجام دهد، بر این اساس مهندسین مشاور عمران و منابع (D&R) به عنوان مشاور انتخاب شد و در اواخر همان سال مطالعات خود را آغاز نمود که نتیجه بررسیهای انجام شده در اسفند ماه سال 1337 طی گزارشی تحت عنوان "طرح توسعه جامع منطقه خوزستان" تهیه و تحویل مقامات شد در این گزارش باتوجه به منابع عظیم آب و خاک موجود در منطقه احداث 14 سد بر روی رودخانههای خوزستان، آبیاری حدود یک میلیون هکتار از اراضی مستعد کشاورزی و تولید 6600 مگاوات انرژی برق آبی پیش بینی گردیده بود، شرکت مشاور در سال 1336 و در خلال مطالعات جامع خود به منظور تسریع در اجرای برنامههای عمرانی خوزستان در ابتدا چندین طرح را جهت اجرا به سازمان برنامه و بودجه پیشنهاد نمود که مهمترین آنها عبارت بودند از:
- طرح چند منظوره دز: شامل احداث سد مخزنی و نیروگاه دز، خطوط انتقال نیرو و طرح تفصیلی مربوط به احداث شبکه آبیاری دز جهت آبیاری اراضی کشاورزی با استفاده از آب ذخیره شده.
- طرح نیشکر هفت تپه به منظور احیاء کشت نیشکر در منطقه خوزستان: برای پیگیری و اجرای طرحهای مذکور در سال 1336 مؤسسه عمران خوزستان (K.D.S) که در حقیقت شعبهای از شرکت مهندسین مشاور عمران و منابع نیویورک بود تأسیس و مشغول به کار گردید.
- یکسال بعد یعنی در سال 1337 قرارداد سد مخزنی دز به امضاء رسید و طرح نیشکر هفت تپه در وسعت 2500 هکتار به اجرا در آمد. در همین سال طرح آبیاری دز نیز در وسعتی بالغ بر 20000 هکتار به صورت آزمایشی شروع شد. در تاریخ نهم خرداد 1339 بر اساس قانونی که به تصویب مجلسین وقت رسید سازمان آب و برق خوزستان تأسیس و از شهریورماه همان سال مسؤلیت اجرای طرحهای عمرانی خوزستان را بر عهده گرفت. در سال 1340 برای اولین بار پس از حدود 500 سال کشت نیشکر در خوزستان احیاء گردید و اولین محصول نیشکر در منطقه هفت تپه برداشت و به شکر تبدیل شد.
- در سال 1341 عملیات اجرایی شبکه آبیاری دز آغاز شد و در اوایل سال 1342 سد مخزنی دز به مرحله بهرهبرداری رسید و در همین سال هم برای اولین بار آب تنظیم شده سد دز وارد بخشی از اراضی مربوط به شبکه آبیاری آزمایشی گردید.
- سازمان آب و برق خوزستان به عنوان متولی آبهای سطحی و زیر زمینی عهدهدار انجام مطالعات در برنامهریزی منابع آبی، احداث سدهای (مخزنی، انحرافی، تنظیمی)، شبکههای آبیاری و زهکشی، نیروگاههای برق آبی، توسعه منابع آب و خاک و بهرهبرداری و حفاظت از این منابع میباشد.